De Federatie Steinerscholen is tevreden met de vandaag bekendgemaakte beslissing van het Grondwettelijk Hof om het decreet op de eindtermen voor de tweede en de derde graad secundair onderwijs te vernietigen. Het Grondwettelijk Hof bevestigt daarmee zijn visie op de vrijheid van onderwijs uit zijn arrest van 1996, waarbij op verzoek van de Federatie Steinerscholen de toenmalige eindtermen eveneens werden vernietigd.

EEN EERSTE INTERPRETATIE

«Een uitgebreide set eindtermen is geen garantie voor onderwijskwaliteit»

Veranderingen in het onderwijs moeten altijd op lange termijn worden bekeken. In 1996 werden de eerste eindtermen (basisonderwijs) ingevoerd. Eerste alarmsignalen voor een dalende kwaliteit van het onderwijs volgden al zeven jaar later, in 2003. Deze zogenaamde daling van de onderwijskwaliteit werd enkel afgelezen aan de dalende resultaten bij een aantal vergelijkende internationale toetsen, maar bijvoorbeeld niet aan het steeds toenemende aantal leerlingen die hoger onderwijs volgden. In die zin zou men het woord kwaliteit beter in het meervoud gebruiken als het over onderwijs gaat: “de” onderwijskwaliteit bestaat immers niet!

Of er een verband is tussen eindtermen en onderwijskwaliteit, is niet bekend en zou onderzocht moeten worden. Wel is duidelijk dat de invoering van de eindtermen in de jaren 90 de daling van de resultaten op internationale tests niet heeft kunnen voorkomen of vermijden. Het is eerder onwaarschijnlijk dat de nieuwe en door het arrest vernietigde eindtermen wél zouden geleid hebben tot een verbetering van de resultaten op deze tests.

«Leerkrachten moeten weer ruimte en vertrouwen krijgen.»

De steinerscholen beschouwen dit arrest als een bijzonder belangrijk maatschappelijk signaal ten voordele van de gekwalificeerde en autonome leerkracht. Leerkrachten kunnen nu eindelijk weer de ruimte krijgen om vanuit eigen motivatie en professionaliteit voor het onderwijs de onderwijsleerpraktijk met de leerlingen vorm te geven. Dat gaat, luidens het arrest, niet alleen over de methodes die gebruikt worden, maar ook over de inhoud van het onderwijs! Vanuit eigen maatschappelijke verantwoordelijkheid streven de leerkrachten ernaar iedere leerling zo ver mogelijk te krijgen in de ontwikkeling van zijn competenties op basis van kennis, vaardigheden en attitudes.

«De finale zeggenschap over onderwijs moet bij de scholen en de leraren liggen, niet bij ambtenaren of deskundigen»

Dit arrest vrijwaart de grondwettelijke vrijheid van onderwijs. Er zijn (opnieuw) duidelijke grenzen gesteld aan het beperken van die vrijheid. Dit arrest zal ongetwijfeld aangegrepen worden om de groeiende macht van het uitgebreide onderwijsambtenarenapparaat in vraag te stellen, alsook de heel grote invloed van (een bepaalde en beperkte categorie van) onderwijsdeskundigen.

HOE NU VERDER?

«De vrijheid van onderwijs mag niet afhangen van de mogelijkheid tot afwijken»

De overheid staat nu voor de uitdaging om een plan rond minimumdoelen uit te werken die de toets van de grondwettelijkheid wél kunnen doorstaan. De steinerscholen beklemtonen daarbij volgende criteria:

• de totale omvang en impact van de eindtermen moeten beduidend lager zijn in vergelijking met die van de door het Grondwettelijk Hof vernietigde eindtermen
• de eindtermen moeten geformuleerd worden als motiverende doelen, en niet met een taxonomie die gericht is op meten en controleren
• luidens het arrest moeten de eindtermen zo sober geformuleerd zijn dat scholen hun pedagogisch project kunnen realiseren zonder gebruik te moeten maken van de mogelijkheid om afwijkende, gelijkwaardige eindtermen in te dienen; letterlijk staat er in het arrest: “de Grondwetgever heeft met het recht om een eigen pedagogisch project te bepalen, beoogd tot een gevarieerd onderwijsaanbod te komen” – tegelijk bevestigt het Hof wat de Raad van State zegt, namelijk dat de vrijheid van onderwijs niet mag afhangen van de mogelijkheid om een afwijking van de eindtermen aan te vragen.

«De focus van het onderwijs moet liggen op het ontwikkelen van competenties en niet alleen op kennis!»

Tegelijk moet dit arrest beschouwd worden als een bevestiging van het oordeel van de steinerscholen dat de vernietigde eindtermen enkel in de vorm geformuleerd waren als competenties, maar in feite zeer nauwe, beknellende kennisvoorschriften waren. Hopelijk komt er nu ruimte voor veel algemener en soberder geformuleerde eindtermen, die wél als (echte) competenties zijn geformuleerd. Competenties zijn een geheel van kennis, vaardigheden en attitudes.

«Het onderwijsveld vraagt sober geformuleerde eindtermen»

Het gebruik van de taxonomie van Bloom heeft geleid tot het gedetailleerd formuleren en opleggen van te behandelen en te bereiken kennisonderdelen, alsook tot het voortdurend aangeven op welke manier de eindtermen moeten worden bereikt. Dit is een impliciete manier om een welbepaalde didactiek aan het gehele onderwijs op te leggen. Daarom zou het een enorme stap voorwaarts zijn om bij een ferm gereduceerd aantal eindtermen alle geformuleerde kennisonderdelen (de zogenaamde ‘afbakening’) weg te laten. Een tweede, even noodzakelijke stap is om alle doelen te ontdoen van hun methodische component (“met functionele context”, “in functie van doelgerichte communicatie”, enz.). Op die manier zou men veel dichter komen bij de vereiste uit het kaderdecreet om de eindtermen “sober” te formuleren.